Ο χρόνος είναι περιορισμένος, συρρικνώνεται και φεύγει μαζί με τις τελευταίες υποχρεώσεις της ημέρας, δίνοντας την αίσθηση μιας ιλιγγιώδους επιτάχυνσης στους δείκτες του ρολογιού. Η έννοια του χρόνου μπορεί να ορίζεται έτσι από τους Έλληνες, αλλά από κάθε πολιτισμό εκφράζεται διαφορετικά.
Ο διεθνούς φήμης γλωσσολόγος, ιδρυτής σχολείων και συγγραφέας του βιβλίου “When Cultures Collide”, Richard Lewis, ο οποίος κάνει διαλέξεις σε όλο τον κόσμο, αναλύει σε άρθρο του πώς οι διαφορετικοί πολιτισμοί αντιλαμβάνονται και εξηγούν την έννοια του χρόνου. Για παράδειγμα, οι Ελβετοί έχουν πολύ διαφορετική αντίληψη σε σχέση με τους γείτονες Ιταλούς, ενώ στο δυτικό ημισφαίριο, οι ΗΠΑ και το Μεξικό διαχειρίζονται τον χρόνο με έναν εντελώς αντίθετο τρόπο, γεγονός που οξύνει τις αντιθέσεις μεταξύ των δύο λαών.
Για την νότια Ευρώπη, ο χρόνος είναι “πολυεπίπεδος”. Οι άνθρωποι που μένουν εκεί, είναι πολύ δραστήριοι και ενεργητικοί, με αποτέλεσμα να ικανοποιούνται μόνο όταν κάνουν πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Οι υπερ- δραστήριοι άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται για ακρίβεια και τυπικότητα, σε αντίθεση με τους Αμερικανούς, τους Γερμανούς και τους Ελβετούς, αλλά θεωρούν ότι το “σήμερα” είναι πολύ πιο σημαντικό από κάποια προγραμματισμένα ραντεβού.
Ο “χρόνος” της Αμερικής είναι “χρήμα”. Σε μια κοινωνία που εστιάζει στο κέρδος, ο χρόνος τις περισσότερες φορές, γίνεται ανύπαρκτος. Κυλάει τόσο γρήγορα “όσο το ρεύμα ενός ποταμού”, σύμφωνα με τον αρθρογράφο, κι αν θέλει κάποιος να ανταμειφθεί από το πέρασμά του, πρέπει να μάθει να κινείται το ίδιο γρήγορα μαζί του. Το παρόν μάλιστα, για τους Αμερικανούς είναι η μόνη χρονική βαθμίδα που μπορεί να εκμεταλλευτεί κάποιος για να έχει κάποιο αποτέλεσμα στο άμεσο μέλλον.
Την ίδια “γραμμική” αντίληψη έχουν και οι Αγγλοσαξωνικές χώρες. Η Γερμανία, η Ελβετία, η Ολλανδία, η Αυστρία και οι χώρες της Σκανδιναβίας προτιμούν μάλιστα, να κάνουν μόνο ένα πράγμα την φορά για να είναι πιο αποτελεσματικοί. Προτιμούν να επικεντρώνονται σε αυτό και να το εκτελούν μέσα σε καθορισμένο πρόγραμμα.
Ορισμένοι πολιτισμοί της Ανατολής αντιλαμβάνονται την έννοια του χρόνου ως κάτι κυκλικό. Κάθε μέρα, ο ήλιος ανατέλλει και δύει, οι άνθρωποι γεννιούνται, μεγαλώνουν και πεθαίνουν και οι εποχές διαδέχονται η μία την άλλη. Το μοντέλο αυτό ισχύει εδώ και δεκάδες χιλιάδες χρόνια, ενώ ο χρόνος θεωρείται ότι θα βρίσκεται πάντα σε απεριόριστη προσφορά, μιας και “Όταν ο θεός έφτιαξε τον χρόνο, έφτιαξε μπόλικο από αυτόν”. Οι Ασιάτες πιστεύουν άλλωστε, ότι οι ίδιες ευκαιρίες, οι ίδιοι κίνδυνοι θα επανεμφανιστούν καθώς οι άνθρωποι γίνονται, κατά ημέρες, εβδομάδες, μήνες, σοφότεροι.
Ίσως ο πιο παράδοξος ισχυρισμός για τον χρόνο προέρχεται από τον Αριστοτέλη στα “φυσικά”. Με βάση την θεωρία του, ο χρόνος δεν υπάρχει γιατί κανένα τμήμα του δεν υπάρχει. Για παράδειγμα, ούτε το μέλλον ούτε και το παρελθόν υπάρχουν γιατί το ένα δεν έχει έρθει ακόμα και το άλλο έχει ήδη περάσει και φυσικά, και τα δύο δεν υπάρχουν σε οποιαδήποτε παρούσα στιγμή. Ο χρόνος επομένως, ως οντότητα δεν μπορεί να γίνει αντιληπτός και άρα δεν μπορεί να υπάρχει.
Ως Έλληνες ίσως, χρειαζόμαστε μια τέτοια θεωρία για να αποδεσμευτούμε από το άγχος που σέρνει μαζί του ο χρόνος. Εάν όμως, δεχτούμε ότι είναι εκεί και μας κοιτάζει επίμονα πίσω από τους δείκτες, τότε μάλλον θα ήταν παρήγορο να πιστέψουμε πως μέσα στο χάος των ωρών, οι “ίδιες ευκαιρίες θα επανεμφανιστούν, καθώς οι άνθρωποι γίνονται κατά ημέρες, εβδομάδες, μήνες, σοφότεροι”...
Την ίδια “γραμμική” αντίληψη έχουν και οι Αγγλοσαξωνικές χώρες. Η Γερμανία, η Ελβετία, η Ολλανδία, η Αυστρία και οι χώρες της Σκανδιναβίας προτιμούν μάλιστα, να κάνουν μόνο ένα πράγμα την φορά για να είναι πιο αποτελεσματικοί. Προτιμούν να επικεντρώνονται σε αυτό και να το εκτελούν μέσα σε καθορισμένο πρόγραμμα.
Ορισμένοι πολιτισμοί της Ανατολής αντιλαμβάνονται την έννοια του χρόνου ως κάτι κυκλικό. Κάθε μέρα, ο ήλιος ανατέλλει και δύει, οι άνθρωποι γεννιούνται, μεγαλώνουν και πεθαίνουν και οι εποχές διαδέχονται η μία την άλλη. Το μοντέλο αυτό ισχύει εδώ και δεκάδες χιλιάδες χρόνια, ενώ ο χρόνος θεωρείται ότι θα βρίσκεται πάντα σε απεριόριστη προσφορά, μιας και “Όταν ο θεός έφτιαξε τον χρόνο, έφτιαξε μπόλικο από αυτόν”. Οι Ασιάτες πιστεύουν άλλωστε, ότι οι ίδιες ευκαιρίες, οι ίδιοι κίνδυνοι θα επανεμφανιστούν καθώς οι άνθρωποι γίνονται, κατά ημέρες, εβδομάδες, μήνες, σοφότεροι.
Ίσως ο πιο παράδοξος ισχυρισμός για τον χρόνο προέρχεται από τον Αριστοτέλη στα “φυσικά”. Με βάση την θεωρία του, ο χρόνος δεν υπάρχει γιατί κανένα τμήμα του δεν υπάρχει. Για παράδειγμα, ούτε το μέλλον ούτε και το παρελθόν υπάρχουν γιατί το ένα δεν έχει έρθει ακόμα και το άλλο έχει ήδη περάσει και φυσικά, και τα δύο δεν υπάρχουν σε οποιαδήποτε παρούσα στιγμή. Ο χρόνος επομένως, ως οντότητα δεν μπορεί να γίνει αντιληπτός και άρα δεν μπορεί να υπάρχει.
Ως Έλληνες ίσως, χρειαζόμαστε μια τέτοια θεωρία για να αποδεσμευτούμε από το άγχος που σέρνει μαζί του ο χρόνος. Εάν όμως, δεχτούμε ότι είναι εκεί και μας κοιτάζει επίμονα πίσω από τους δείκτες, τότε μάλλον θα ήταν παρήγορο να πιστέψουμε πως μέσα στο χάος των ωρών, οι “ίδιες ευκαιρίες θα επανεμφανιστούν, καθώς οι άνθρωποι γίνονται κατά ημέρες, εβδομάδες, μήνες, σοφότεροι”...
